ҲОКИМ ҚАРОРИ АДОЛАТЛИ БЎЛИБ ЧИҚДИ
“VALI BIZNES OMAD” хусусий корхонаси раҳбари Шералиев Вали ўзига ажратилган ер майдони хоким томонидан захирага олиб қўйилганлигидан норозилигини баён қилган эди.
Ҳақиқатан ҳам ўрганиш давомида Фориш тумани, Эгизбулоқ ҚФЙ ҳудидаги заҳира ерларидан к 568, 569, к570, к 616-контурларидан жами 200 гектар шундан 120 га яйлов ер майдонида чорва моллари кўпайтириш, 30 гектар ер майдонида ободонлаштириш, 616-контурдаги 50 гектар қишлоқ хўжалигида фойдаланилмай турган бошқа ер майдонлари 25(йигирма беш)йил муддатга ижарага бериш, яъни“VALI BIZNES OMAD” хусусий корхонасига чорвачилик ҳамда ободонлаштириш мақсадида ижарага ер майдони ажратиш туғрисидаги Фориш тумани хокимининг 2014 йил 30 июндаги 377-сонли қарорига асосан, ҳамда Ўзбекистон Республикаси Ер кодексининг 6,20,24-моддаларига мувофиқ,ер участкалари бериш масалаларини кўриб чиқиш туман комиссиясининг 2014 йил 24 июндаги 23-сонли йиғилиш баённомасини инобатга олиб, лекин ажратилган ер майдонларини туман хокими билан тузилган ижара шартномаси асосида мақсадли фойдаланиш, амалдаги табиатни муҳофаза қилиш қоидаларига риоя қилиш, етиштирилган маҳсулотлар, бажарилган ишлар юзасидан ўз вақтида туман давлат солиқ инспекцияси, статистика бўлими ва бошқа тегишли ташкилотларга белгиланган муддатларда ҳисоботлар бериб бориш, ижарага ажратилган ер учун маҳаллий бюджетига солиқ ва бошқа тегишли тўловларни белгиланган муддатларда тўлаб бориш вазифалари ва мажбурияти билан берилганлиги маълум бўлди.
Мазкур қарор ер ажаратиш (раелизация қилиш)масалаларини кўриб чиқувчи туман комиссияси томонидан Жиззах вилояти хокимининг қарори билан тасдиқлаш учун вилоят комиссиясига тақдим этилган.Бу ҳақда Жиззах вилояти хокими С.Исмоиловнинг 2015 йил 09 январдаги №09-сонли қарори мавжуд.
Яна маълумот тариқасида шуларни эслатиб ўтишим жоизки, Фориш тумани хокимининг 2014 йил 17-декабрдаги №700-сонли қарорида Фориш тумани хокимининг 2014 йил 30 июндаги 377-сонли қароридаги “Чорвачилик” сўзлари ўрнига “Саксавулзор барпо қилиш учун” сўзлари билан қарор матни ўзгартирилган.Лекин Шералиев Вали хокимнинг дастлабки қарори асосида чорвачиликни ривожлантириш учун Жиззах “Ипотека” банкидан 100 000 (юз миллион)сўм кредит маблағи олган. Ушбу ажратилган имтиёзли кредит пулига 20 бош йилқи, 100 бош қўй олиб ишни бошлаган.Шу кунга қадар солиқ тўловларини амалга ошириб келган.Президентимизнинг Жиззах вилоятига ташрифи чоғида наслли йилкичиликни ривожлантириш буйича фармойиш берган эдилар биз бундан рухланиб 2018 йил март ойида Ипотека банкнинг Жиззах филилалидан 150 000 000 сўм кредит олдик, Шундай бир вазиятда нима бўлди-ю 2018 йил март ойида йўлимда “Ориф” деган шахс пайдо бўлди-ю, бизни бу ердан дарҳол чиқиб кетишимизни талаб қила бошлади.Бу шахс жуда аргессив ва фаол харакат қила бошлади. Шунингдек у менга Фориш тумани хокимининг Эгизбулоқ МФЙ худудининг Айдаркўл ва Тузкон кўллари оралиғида жойлашган Арнасой орнитология буюртма қўриқхонаси ерлари ҳамда Арнасой сув омбори марказий бош коллектор худудлари атрофида жойлашган туман захира ерларида хўжаликлари ва хусусий корхонларига ижарага ажратиб берилган ер майдонларини туман захира ерлари ҳисобига қайтарилиши кўрсатилган ва умумий қилиб ёзилган карорни курсатяпти.
Хуш шундай экан туман хокимининг 2017 йил 14 ноябрдаги 1889-сонли қарори билан “Файзли кўл” МЧЖга овчилик ва балиқчилик жамияти ташкил этиш учун 30 йил муддатга ижара шартномасига асосан ажратиб берилганлиги маълум қиляпти.Шундай экан уларга курикхона худудида шундай фаолият билан шугулланиш мумкинми.Хакикатдан хам улар тендерда голиб булган булса ер бир кунда захирага олиниб эртаси куни тендерга куйиб юборилган булса бу жуда мантиксиз уйин-ку, уни кандай тушуниш мумкин.
Бизни хам тендерга таклиф килишлари керак эди-ку! Нима учун бошкалар хабарсиз колдида факат “Файз кул” МЧЖ катнашди.Бу шахс дастлаб келганида 2017 йил 20 июлдаги 1339-сонли қарорини пеш қилиб кўрсатди.Орадан бир неча кун утгандан кейтн иккита карор кутариб келяпти биттаси еримизни захирага олиб куйилганлиги хакида булса 2017 йил 13 ноябрь куни 1888-сонли карорни, иккинчиси ер уларга утганлиги тугрисидаги 2017 йил 14 ноябрдаги 1889-сонли карорни.
Шу ерда хакли бир савол тугилади.Амалдаги конун ва кодекслар “Файз кул” МЧЖ учун хизмат киладими.Бизнинг кўлимизга келиб тушмаган карор уларнинг кўлида юрибди.У карорда айтилишича бизга тегишли ер майдони бекор килиниб, 2017 йил 14 ноябрдаги 1889-сонли карор билан ерни тендер танловида ютиб олганлиги тугрисидаги карорни курсатиб биздан ерни бушатиб чикиб кетишни талаб киляпти.Вахоланки, биз буни аниклаш максадида Фориш тумани хокимлигига борганимизда хокимият томонидан “VALI BIZNES OMAD” хусусий корхонасига ижарага берилган ер майдонини олиб кўйиш хакида карор мавжуд эмаслиги маълум булди.
“Файз кул” МЧЖ рахбари ва ходимлари бизни бир неча маротаба келиб безовта киляпти.Уларнинг кулида кандай асос борки ёки ваколат, хокимият колиб ташаббусни улар кўлига олишган.Шунга аниклик киритилишини сўрайман.Бундан ташкари вилоят хокими томонидан тасдиклаб берилган карорни туман хокими бекор килишга ёки захирага олишга ваколати борми.
Бу ерда прокурорнинг протести ёки тегишли суднинг карори асос килиб курсатилмаяпти-ку.Мен туман хокимлиги мутасаддиларига мурожаат қилганимда улар ҳақиқатдан ҳам шу ҳудуддаги 11 нафар фермер хўжалиги тугатилганлигини айтди.Бизга бу ҳақда огоҳлантириш хати берилмаган.Ёки иқтисодий суднинг даъвогар туман хокимлиги манфаатида корхонага ажратилган ерни олиб қўйиш ҳақидаги ҳал қилув қарори хам мавжуд эмас.
Ёҳуд суднинг қарори ижросини таъминлаш мақсадида Фориш тумани МИБ ижро варақаси бўлмай туриб, икки уч нафар бизга номаълум бўлган шахслар келиб ички ишлар бўлими ходимлари билан бу ердан чиқиб кетишимизни талаб қила бошлашди.Бугуни кунда бизга нисбатан корхона асосий фаолияти билан шуғулланмай, ажратилган ер майдонида саксовулзор барпо қилмай, мол боқиш билан шуғулланган деган айб қўйилмоқда дейди биз билан суҳбатда тадбиркор Шералиев Валижон.
Биз мазкур масалага ойдинлик киритиш мақсадида Фориш тумани хокимлигида бўлдик.Афтидан саксовул экиш учун мўлжалланган ерларда 12 нафар тадбиркор мол ва йилқи боқиб табиий ўт, бутазорлар каби захирларга катта зарар етказган.Ердан номақсадларда фойдаланиб келган.
Аслида давлат ва жамият эҳтиёжлари учун ёки ер тўғрисидаги қонун ҳужжатларини бузганлик учун, шу жумладан ижарага берилган ер участкасидан белгиланган мақсадда фойдаланмаганида, хусусан контрактация шартномасида назарда тутилмаган қишлоқ хўжалиги экинларини экканида ер участкасини олиб қўйиш зарурати бўлган тақдирда, ер участкасини ижарага олиш шартномаси белгиланган тартибда бекор қилинади.
Хўш шундай экан тадбиркорнинг “У ҳолда нима учун “VALI BIZNES OMAD” хусусий корхонаси билан туман хокимлиги ўртасида тузилган ер ижара шартномасини муддатидан олдин бекор қилиш ва ер майдонини туман хокимлиги захирасига қайтариб олиш тўғрисида”ги туман хокимининг қарори биздан яширинча чиқарилди-да тендер танловига қўйилмасдан, ҳеч бўлмаса бу ҳақда матбуотда эълон берилмасдан тез фурсатда бошқа шахсга бериб юбориляпти?
Нега 2017 йилда шу хакда карор чикарилиб яна 2018 йил июль ойида “Файз кул” МЧЖ одамларининг миш-мишлари билан кейинги карор хакида хабардор буляпмиз.Хокимнинг карори шунчалик хукукий кимматга эга эмасми! -деган иддаолари аоссисз бўлмоқда..Ер участкалари бериш (сотиш) масалаларини кўриб чиқиш бўйича комиссия талабгарларга ер участкалари бериш бўйича танлов ўтказади.
Танловда иштирок этиш учун қатнашувчиларни танлаш икки босқичдан иборат бўлади:биринчи босқичда ҳужжатларнинг тўлиқлиги ва мазмуни текширилади; иккинчи босқичда талабгорларнинг аризаларида баён қилинган таклифларнинг иқтисодий асосланганлиги ўрганиб чиқилади.Хоким тадбиркордан қарорда кўрсатилган саксовул экишни талб қиляпти.Лекин тадбиркор мол боқиб ўз манфаати билан хоким қарорини алмаштириб қўйяпти.
Жумладан қумли чўлларда саксовул экиш асосан экологик аҳамиятга эга.Лекин суғормасдан экин етиштириш бу оғир масала.Жиззах вилоятининг Фориш туманида инфратузилма ва ишлаб чиқариш жуда заиф ривожланган, ишсизлик даражаси юқори шунинг учун табиат инъомларини йиғиш аҳолининг асосий ҳаёт манбаии ҳисобланади.Тадбиркорлар бу ерда фаолият кўрсатиб янги ишчи ўринлари барпо қилмаган ва табиат асори атиқаларини броконерлардан муҳофаза қилмаган.Саксавул етиштириб уни қандай реализация қилиш масалан ўтинлик қилиш учунми, ёки кўчма қумларни тўхтатиш учунми нима учунлиги хақида бирор бир маълумотга эга эмас.
Давлат назорати ва ва бошқарувнинг лозим даражада эмаслиги табиий заҳиралардан ваҳшийларча экстенсив фойдаланишни келтириб чиқармоқда.Бу эса айрим манфаатдор қатламлар билан тадбиркорлик субъектлари ўртасида турли низоларни келтириб чиқармоқда.Қора саксовуллар йўқолиб бормоқда.Бизнинг мақсадимиз биологик хилма-хиллик ва экотизимларга кўрсатилаётган салбий таъсирни камайтиришдан иборат эди.Лекин бизга амалий ёрдам берилмади.Кўчма қумларни дарахтзорлар барпо этиш усули билан мустаҳкамлаш мақсадида эрозия даражаси жуда юқори бўлган жойларда қамишдан ясалган механик химоя тўсиқлари қўйилади, сўнгра улар бўйлаб уруғдан кўкартирилган саксаул, черкез, қандим кўчатлари, селин ва бошқа чўл ўсимликларининг уруғи экишни режалаштирган эдик.Биз шу тарзда саксавул экиб кўрдик лекин бу жараён жуда қийинчилик билан кечди.Биз агар аҳвол шундай давом этаверса бу масалани кенг доирада кўтариб чиқиб, Глобал Экологик Жамғарма ва БМТнинг Тараққиёт Дасури билан хамкорлик қилган ҳолда ўз ечимини топишга харакат қиламиз дейди хокимият мутасаддиларидан бири.
Фориш тумани хокимининг 2014 йил 30 июндаги 377-сонли қарори ўз кучини йўқотган.“VALI BIZNES OMAD” хусусий корхонаси учун 25 йил муддатга ажратиб берилган 200 гектар ер майдонини конуний тарзда заҳирага олинган. Демак юқоридаги таҳлилларга кўра хокимнинг қарори адолатли бўлиб чиқди.
Турсун Бек Тўразода,
ҳуқуқ химоячиси