АЙБЛОВ АДОЛАТСИЗ БЎЛДИ
Мамлакатимиз фукаролари дунёнинг кайси давлатига бормасин, уларнинг кўлида Ўзбекистон Республикаси фукароси паспорти бўлади. Бу улуғ неъмат, бахт эканини баъзан чукур ўйлаб кўрмаймиз. Хеч кимга карам бўлмаган, барча давлатлар билан тенг хукукка эга давлатнинг фукароси бўлиш, аникрок айтганда, унинг химоясида бўлиш том маънодаги бахтдир.
Юртимизда халкимиз хукук ва манфаатларига каратилган кенг кўламли ишлар амалга оширилмокда. 1992 йил 2 июлда кабул килинган “Ўзбекистон Республикасининг фукаролиги тўгрисида”ги конун ушбу жараённинг мухим хукукий асосларидандир. Ушбу конуннинг 1-моддасида кайд этилганидек, Ўзбекистон Республикаси Ўзбекистон Республикаси худудида ва унинг ташкарисида ўз фукароларининг хукуклари, эркинликлари ва манфаатларини химоя килади.Лекин айрим давлат идорларининг ваколатли ходимлари ўзга шахсга тегишил бўлган фуқаролик паспортини қурол қилиб, инсонни ноқонуий айбласа бунга қандай чидаш мумкин?
Ушбу орқали сизга маълум қиламанким, мен Абдуллаева Дилафруз Мухиддин қизи 1997 йилда Оқолтин туманида туғилганман.Миллатим ўзбек.
Муқаддам судланмаганман.Маълумотим ўрта-махсус.2016 йил 01 декабрь кунидан бошлаб Гулистон шаҳрида фаолият олиб бораётган “Хумоюн Азизбек Хамкор” хусусий корхонасида оператор вазифасида ишлаб келмоқдаман. “Хумоюн Азизбек Хамкор” хусусий корхонаси 2008 йилдан буён фаолият юритиб келади.Унинг асосий фаолияти мобиль алоқаси хизматларини тақдим этишдан иборат.Бунинг учун бизда Beelin, Usell, UMS ва Paynet компаниялари билан шартнома тузилган.Компания томонидан бериладиган мукофот пулидан 33% солиқ тўланади.Корхонада хозирги кунда 4 нафар ишчи хизмат қилади.Йиллик даромадимиздан 28.869.940 сўми давлат бюдежтига ўтказилмоқда.2016 йил 24-ноябрда Гулистон шаҳар ДСИ ходимлари Н.Умаров ва Ш.Урунбоевлар томонидан 2016 йил 24 ноябрдаги 251-хс буйруққа асосан ўтказилган қисқа муддатли текширув пайтида одатдаги фуқаро Култаева Феруза 5000 сўм ўтказиш учун пластик карточкаси билан келган ва Paynet ишлаяптими деб сўраган.Оператор Шерматов Вохид интернет муаммоси билан Paynet ишламаётганлигини айтган.Кейин мазкур фуқаронинг кетидан солиқ идораси ходимлари келишган ва нима сабабдан терминалдан ўтказиб савдо қилмаяпсизлар деб сўрашган.Сабаби айтилган.Шунга қарамай ДСИ ходимлари рахбарни чақириб энг кам ойлик иш хаққининг 30 баробарида жарима тўлашин айтишган.Шундай қилиб 2016 йил 05 декабрь санаси билан Гулистон шаҳар ДСИ бошлиғи ўринбосари К.Сулаймонов имзоси билан “Хумоюн Азизбек Хамкор” хусусий корхонасига нисбатан Ўзбекистон Республикаси солиқ кодексининг 119-моддаси 3-қисми, 114-моддаси 3-қисмида назарда тутилган хуқуқбузарлик содир этганликда айблаб энг кам ойлик иш хаққининг 100 баравари яъни 14.977.500 сўм миқдорида молиявий жарима қўллаш тўғрисида қарор қабул қилинди.Агар корхона юқоридаги суммани тўлаб берадиган бўлса, корхона ўз фаолиятини тўхтатишга туғри келади, бунинг оқибатида 4 киши ўринсиз қолиши мумкун. Бундай воқеа 2017 йил 05 июль куни яна такрорланди.Менинг вазифамга аҳолига мобиль алоқа тарқатиш киради.Бунинг учун абонент ўзининг шахсий паспортини тақдим қилади ва унинг шахсини тасдиқловчи мазкур хужжат асосида сим карта берилади.Паспортидан нусха олиниб, шартонманинг керакли графасига имзо чектирилади.2017 йилнинг 05 июль куни соат 10:30 ларда фуқаро кийимда бўлган 2 нафар шахси ва хизмат мажбурияти менга номаълум бўлган ва ўзини таништирмаган фуқаро келиб (менга кейин маълум бўлишича ўзига тегишли бўлмаган паспортга) сим карта сўради.Мен зудлик билан “рад”жавобини бердим.Шундан кейин халиги келган шахсларнинг орасидан биттаси чиқиб келиб унда менинг номимга сим карта оламиз деди ва ўз паспортини тақдим этди. Шунда мен паспорт кимники деб сўрадим, меники дегандан сўнг мен шахсий имзо кўишини сўрадим акс холда сим карта бермаслигим мумкинлигини айтдим.Шундан кейин у паспортнинг тегишли графасига шахсий имзосини қўйди.У шахсий имзосини қўйиб берганидан кейин , паспортдаги расим билан олдимга келган фуқаронинг кўриниши ўхшаш эди. Шунинг учун унинг номига сим карта расмийлаштириб бердим.Принтердан шартномани чиқариб бердим имзо қўйди кейин танлаган номерини бердим.Улар қанча пул беришлари кераклигин айтишди.Мен 2000 сўм деганимдан кейин менга 10.000 сўмлик купюра беришди.Уларга 8000 сўм қайтим бердим.Орадан 5-10 дақиқа ўтиб қаердандир солиқ ходимлари кириб келишди.Улар ўзларини таништириб ўзим хақимда маълумотларни сўрашди айтдим.Улар уюштирилган мазкур спектаклдан кейин кириб келишиб мен кутмаган саволни беришди: “Нима учун бегона шахснинг паспортини текширмасдан сим карта расмийлаштириб бердинг чек бермасдан”деб иддао қилишди. Хақиқатдан ҳам ўша куни одам кўп эди, чек беришга улгирмасимдан улар чиқиб кетишди.Лекин бизда хар доим шу кунгача барча нақд пуллар касса аппаратга кирим қилиниб қопга ёпилади бироз кечроқ бўлса хам.Шундан кейин бошлиғим Хакимов Ф.Н.ни чақирдим.солиқ ходимлари вазиятни тушунтиришди.Бошлиғим менинг иштирокимда текширишни давом эттирришлари мумкинлигини айтди.Хуллас солиқ инспекцияси ходимлари мендан холат бўйича тушунтириш хати олишди.Лекин улар текшириш учун юборилган буйруқдан ва тузилган далолатномадан нусха беришмади. Шу воқеадан 6(олти) кун ўтиб, 2017 йилнинг 11 июль санасида мени Ўзбекистон Республикаси Бош прокуратураси хузуридаги Солик, валютага оид жиноятларга ва жиноий даромадларни легаллаштиришга карши курашиш департаменти Сирдарё вилояти худудий бошқармасига чақиришди.Бордим.Мени сўроқ қилишди.Жавоб бердим.Тушунтириш хати ёзиб бердим.Улар сим карта берилган паспорт сохта эканлигини айтишди.Мен фуқароларнинг паспортига тегишли бўлган аниқ маълумотларни текшириш ваколати йўқлигини мен бундай терминал ускуналар билан таъминламаганлигимни айтдим.Фуқаролик паспорти давлат мулки ҳисобланади.Ундан ғаразли мақсадда фойдаланишга ёки гаровга қўйишга йўл қўйилмайди.Хукуматнинг “Ўзбекистон Республикасида паспорт тизимини янада такомиллаштириш чора-тадбирлари тўгрисида”ги фармони эълон килингани бу борадаги мухим кадам бўлди. Кайд этиш жоизки, Халкаро фукаро авиацияси тўгрисидаги Чикаго конвенцияси (1944 йил декабрь) ва Халкаро фукаро авиацияси ташкилоти (IКАО) Монреал Ассамблеясининг 2004 йилдаги карорига (резолюцияси) мувофик ушбу ташкилотга аъзо давлатлар 2010 йилдан кечиктирмай эгаларининг шахсий биометрик параметрлари ва белгиланган маълумотлари хакида электрон ахборот жамланган хамда юкори химоя даражасига эга фукаро паспортларининг жорий этилишини таъминлаши шартлиги белгиланган. Биометрик маълумотларга эга паспортлар халкаро фукаро аэронавигацияси хавфсизлигини таъминлаш, шахсни тасдикловчи хужжатларни калбакилаштиришга карши химоя даражасини ошириш, давлат чегарасидан ўтишда шахсни тезкор ва аник идентификациялаш механизмларини такомиллаштириш, халкаро авиаташишлар сифати ва самарадорлигини оширишга хизмат килади. Дунёнинг кўплаб мамлакатларида замонавий ахборот технологиялари ёрдамида тайёрланган биометрик параметрли паспортлар жорий этилган.
IКАО аъзоси бўлган Ўзбекистон Республикасида авиаташишлар хавфсизлигини таъминлаш, авиация техникасининг ишончлилиги ва халкаро бозордаги ракобатбардошлилигини ошириш, авиатранспорт хизматларидан фойдаланувчи йўловчилар учун максимал кулайликлар яратиш, аеропортлар инфратузилмасини ривожлантириш, ушбу сохада кадрлар тайёрлаш ва бошка тадбирлар борасида тизимли ва изчил иш олиб борилди.
Фармон ижросини таъминлаш максадида мамлакатимизда электрон кўринишдаги маълумотларга эга Ўзбекистон Республикаси фукароси паспортларини жорий килиш билан боглик зарур чора-тадбирлар олиб борилдиа. Аввало, биометрик паспорт амалда бўлган бир катор мамлакатлар тажрибаси ўрганиб чикилди.
Айтиш жоизки, миллий паспорт тизимини янада такомиллаштириш максадида ички ишлар идораларига бир катор вазифалар юклатилган.Хозирги кунда 2010 йилдан кечиктирмай эгаларининг шахсий биометрик параметрлари ва белгиланган маълумотлари хакида электрон ахборот жамланган хамда юкори химоя даражасига эга фукаро паспортларининг жорий этилишини таъминлаш максадида тегишли идоралар билан хамкорликда амалий ишлар олиб борилмокда.Шундай экан Сирдарё вилояти шаҳар ДСИ ходимлари ўзга фуқаронинг сохта паспортини ўзлари билан олиб юриб, унга менинг гувоҳлимгида имзо чекиб қонунни ўзлари бузишмадимикан? Қалбаки паспорт асли кимга тегишли, қаерда рўйҳатга олинган, бундай паспортни ким томонидан берилганига аниқлик киритиб, 2017 йил 05 июль кунги тадбирни хизмат текширувидан ўтказиш лозим деб хисоблайман.Мен ушбу масалага хуқуқий баҳо берилишини менга кўялаётган айбини бекор қилишингизни хамда айбсиз эканлигимни исботлашда амалий ёрдам беришингизни сўрайман.
Абдуллаева Дилафруз,
Сирдарё вилояти, Гулистон шаҳар, 3-мавзе, 8-уй, 44-хонадон